Bir çalışanın içinde bulunduğu işletmenin kaynaklarını ve varlıklarını kasıtlı olarak uygun olmayan bir biçimde kullanarak veya ele geçirerek haksız kazanç sağlaması, çalışan hilesi olarak tanımlanmaktadır. Hile denetiminin amacı, işletmedeki çalışanların, kendilerine yasa dışı bir yarar sağlamak amacıyla aldatma içeren kasıtlı bir hareketlerinin bulunup bulunmadığının tespitidir. İşletmelerde yapılan hileler hem sıklık açısından, hem de tutar açısından giderek artmaktadır.
Yapılan araştırmalardaki bazı önemli tespitler aşağıdadır:
- Genel olarak çalışanların %10’u planlı olarak hile yapmaktadır, %75’i de fırsat oluşması halinde hile yapama eğilimindedir,
- ABD’de işletmeler yıllık gelirlerinin %6’sını hile yoluyla kaybetmektedir. Ekonomistler Türkiye’deki oranın %8-%10 civarında olduğunu tahmin etmektedir,
- İşletmelerin çalışan hilelerini ortaya çıkarabilme süresi ortalama 17 aydır,
- Hilelerin %40’ını kadınlar, %60’ını erkekler yapmaktadır,
- Hilelerin %70’lik kısmı en az 4 yıl ve üzeri çalışanlar tarafından yapılmaktadır.
İşletmelerde hileye olanak sağlayan başlıca koşullar şunlardır:
- Etkisiz kurumsal yönetim, zayıf “Tepe Etkisi”,
- Finansal başarılar için sağlanan yüksek düzeyli teşvikler,
- İşletmenin kurallarında, düzenlemelerinde ve politikalarında karmaşıklık,
- Çalışanlara dayatılan gerçekçi olmayan bütçe hedefleri,
- İşletmede çalışanlar arasında bilgi akışının zayıf olması,
- Çalışanların yaptıkları işlerin kalitesini değerlendirmede yetersizlik,
- Yetersiz iç kontrol,
- Sağlıklı bağımsız dış denetimin hizmetinin alınmaması,
Dünya hile denetiminin öneminin farkına varılmış ve hile denetçiliği başlı başına bir uzmanlık haline gelmiştir, ülkemizde de işletme sahipleri yeni yeni bunun öneminin farkına varmaya başlamıştır. İşletmelerin çalışan hilelerine karşı gerekli iç kontrol düzenlerini kurmalarında ve dışarıdan bağımsız denetim desteği almalarında büyük yarar vardır.
Hile denetiminde hileyi önleme, araştırma ve işletmeye verilen muhtemel zararın tespiti çalışmaları yapmaktayız. Önleme hizmetinde amaç; kurumun hileye karşı zayıf taraflarının tespit edilerek olabilecek suiistimal ve hileleri önlemek ve hileciyi caydırmaktır. Önleme faaliyetleri, kurum etik ilkelerinin hazırlanması, hile önleme politikalarının oluşturulması, hile farkındalık eğitimlerinin verilmesi, hizmetlerinden oluşmaktadır. Önleme faaliyetleri hileye karşı en önemli, en etkin ve en ekonomik mücadele yöntemidir.
Olaylara hilenin küçüğü önemsizi olmaz düşüncesiyle yaklaşmaktayız. Hile vakalarında ilk bakışta gözüken maddi zarar genelde buzdağının görünen kısmıdır. Küçük maddi zararlarla kurtarılmış gibi gözüken hile eylemlerinin arkasında çok daha büyük suiistimaller çıkabilmektedir
